Kaan üretimi ve motor tartışması...

. Yazar - Kimbilir Editör 30 Eylül 2025 Salı

Kaan’ın motorunun ABD yapımı olması ‘yerli’ ve ‘milli’ tartışması başlattı. Oysa savaş uçaklarının ilk prototiplerinde yabancı motor kullanmak dünya çapında yaygın bir uygulama…

İlk yerli savaş uçağımız Kaan’ın motor meselesini konuşuyoruz üç gündür.

Önce çok sorulan temel bir soruyla başlayalım:

Kaan için yerli ve milli uçak dedik ama motoru ABD yapımı, böyle yerli ve milli uçak olur mu?

Çin’in J-20 savaş uçakları şu an dünyanın en iyi 5. Nesil savaş uçağı olarak kabul ediliyor.

Bu uçakların ilk prototipi Rusya’dan alınan Saturn/Lyulka 117S/AL-41F motoruyla uçtu.

Rusya, zaman içerisinde motor sağlamada sorun çıkarınca, Çin 24 adet SU-35 uçak ve uçak başına 8 motor alarak J-20’leri hizmete sokabildi.

Bu sırada da yerli motor geliştirme çabalarını sürdürdüler ve yerli W15 motorlarını 2023’ten itibaren hizmete soktular.

Sadece Çin değil İsveç yapımı Saab-Gripen 4.5 nesil savaş uçaklarına da bir bakalım:

Brezilya Hava Kuvvetleri başta olmak üzere çok sayıda kullanıcısı olan Saab-Gripen’ler GE’nin F-404 motoruyla uçuyorlar.

Kaan, filoya katılıncaya kadar üretilen her prototip yüzlerce testten geçecek.

En önemlileri yıldırım testi, iniş takımları testi, azami tırmanma, çoklu hedef takibi, radar sinyallerini emme testleri diyebiliriz.

Dolayısıyla da Kaan ‘ın her şart altında havada olması gerekiyor.

Zaten savaş uçaklarının ilk havalanan haliyle filoya katılan hali arasındaki farkı da bu testler sağlar.

***

Yine Çin örneğinden devam edeyim.

Pekin, J-20’den önce J-10 projesiyle işe başlamış, bu uçakta da yine Rus yapımı Salyut/Lyulka AL-31FN motoru kullanılmıştı.

Bir üst model J-17’lerde kullanılan motor Klimov/Isotov RD-33’tü.

Geriden geldiğiniz bir yarışta aceleniz varsa, ürettiğiniz uçağı yabancı motorla da olsa uçurur, yerli gövde, AESA radarı, aviyonik sistemleri ve faydalı yükünü mükemmel hale getirmeye çalışırsınız.

Gelelim Kaan’da kullanılan F-16 motoru meselesine.

Savaş uçaklarını üreten firmalar savaş uçaklarına motor da üretmiyorlar.

Mesela, motor üreticisi şirket Pratt&Whitney, F-16 ve F-35’leri üreten Lockheed Martin’e hazır motor satıyor.

Yine ABD’li üretici GE Aerospace, F-15’lerde kullanılan motorlarını üretip, uçağın ana üreticisi McDonnell Douglas’a sattı.

Bu sadece savaş uçakları için geçerli bir durum değil, Avrupa ortak üretimi Airbus yolcu uçaklarında ABD’de üretilen motorlar kullanılır.

***

Hepimizin aklındaki soru şu, ABD, motor vermeyerek Kaan’ın üretim sürecini durdurabilir mi?

Cevap basit, hayır durduramaz.

Türkiye kendi filosundaki F-16’lar için zaten yedek motorlara sahip.

Velev ki, Kaan testleri için kullanılacak motor bulunamadı, o zaman bir başka ülkeden motor alınır, Kaan üzerinde bazı tasarım değişiklikleri yapılır ama yerli motor gelinceye kadar proje yine durmaz.

Dolayısıyla enseyi karartmamıza neden olacak bir durum söz konusu değil.

***

Bakın Çin yapımı savaş uçağı Rus, İsveç yapımı savaş uçağı ABD üretimi motorlarla uçtular ama Çin ve İsveç’in diye tanımlandılar.

Savaş uçaklarında fikri mülkiyetin önemini kavramak adına bunu aklımızdan çıkarmamak lazım, Kaan, yerli ve milli bir uçaktır.

Bu çağda savaş uçaklarının gücü sahip olduğu radarı, aviyonik sistemi, görünmezlik diye bildiğimiz minimum radar kesiti ve taşıdığı havadan havaya füzelerin menziliyle ölçülüyor. KAAN da tüm bu saydığım önem kriterleri yerli ve milli imkânlarla yapılıyor.

Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün Hoca’nın, ASELSAN’ın başında olduğu dönemde AESA radarı üretimi için ne kadar uğraştığını biliyorum.

ASELSAN’ın, F-16 Block 30’larda uygulanan Özgür Projesi’nde kazandığı tecrübe, Havelsan’ın Roketsan’ın aldığı mesafeler olmasa KAAN olmazdı.

TUSAŞ, F-16 montajıyla başladığı noktadan Hürjet’e, Gökbey’e boş yere gelmedi.

Kaan’ın ana motoru TF35000 ve yardımcı güç ünitesi APU60’u geliştirme çalışmaları devam ediyor.

Savunma sanayiinde işleyiş böyledir, başarısı ispatlanmış bir motorla savaş uçağı gibi son derece karmaşık ve çok sayıda mühendislik disiplinini ilgilendiren ürünü elde eder, ardından millî motor projelerini devreye alırsınız. Kaan için de bu sistem uygulanıyor.

Ulusal güvenlik konuları bilgi isteyen işlerdir.

Savaş uçakları motor üreticisi şirkete göre değil, turbo jet, turbo fan, art yakmalı turbo fan, ram jet gibi motor tahrik sistemlerine göre tasnif edilir.

ABD; şu anda Scream jet denilen motorları test ediyor, konuşacaksak, bizim de bu teknolojiye kavuşma planımız olup olmadığını konuşalım.

Bırakalım Kaan, Gök Vatan’ı savunmak için geri sayıma devam etsin...