İki Nokta (:) Kullanımı Nasıldır, Görevleri Nelerdir? İki Nokta Kullanım Alanları ve İki Nokta ile İlgili Cümle Örnekleri

. Yazar - Kimbilir Editör 3 Kasım 2025 Pazartesi

Yazılı anlatımda anlamı güçlendiren ve cümleler arasında bağ kuran noktalama işaretlerinden biri de iki noktadır. Özellikle açıklama yaparken, örnek verirken ya da bir sözü aktarmadan önce kullanılan bu işaret, metnin düzenini sağlamada önemli bir rol üstlenir. İki noktanın doğru kullanımı, hem akademik hem de günlük yazılarda anlatımı daha anlaşılır ve etkili hale getirir. İşte iki nokta kullanım alanları ve iki nokta ile ilgili cümle örnekleri...

İKİ NOKTA NEDİR?

İki nokta, kendisinden sonra açıklama yapılacak ya da örnek verilecek cümlenin sonuna konulan bir noktalama işaretidir. Türk Dil Kurumu’na göre iki nokta, yazılı anlatımda hem açıklayıcı hem de yönlendirici bir görev üstlenir. Bu işaret, okuyucunun dikkatini sonraki kısma çekerek anlam bütünlüğünü sağlar.

İKİ NOKTANIN GÖREVLERİ

İki noktanın en temel görevlerinden biri, örnek verme ihtiyacını karşılamaktır. Bir cümlede söylenenlerin ardından örnekler sıralanacaksa iki nokta kullanılır. Bunun yanı sıra, açıklama yapma işlevi de vardır. Bir düşünceyi ya da kavramı daha anlaşılır kılmak için iki nokta ile açıklama yapılır. Ayrıca, alıntı cümlelerden önce de iki nokta kullanılır; böylece kimin sözünün aktarıldığı netleşir.

İKİ NOKTA KULLANIM ALANLARI

İki nokta işareti, günlük yazışmalardan akademik metinlere kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir. Özellikle ders kitaplarında, resmi yazılarda ve edebi eserlerde sıkça görülür. Listeleme yapılacağı zaman, açıklama getirileceğinde veya bir konuşma aktarılacağında iki nokta tercih edilir. Bu yönüyle hem yazının düzenini sağlar hem de okuyucunun anlamı kolayca kavramasına yardımcı olur.

AÇIKLAMA VE ÖRNEK VERME GÖREVİ

İki nokta, en çok açıklama yapılacak ya da örnek verilecek cümlelerin sonunda kullanılır.

Örnek:

İsim: Canlı ve cansız varlıkları tanımak için onlara verilen kelimedir.

Ünlü harfler iki grupta incelenir: Kalın ünlüler ve ince ünlüler.

Bu kararın dayandığı en kuvvetli mantık şuydu: Türk milletinin haysiyetli bir millet olarak yaşaması.

SIRALAMA VE LİSTELEME GÖREVİ

Birden fazla öğe sıralanacaksa iki nokta işareti tercih edilir.

Örnek:

- Millİ Edebiyat akımının temsilcilerinden beş hececiler: Enis Behiç Koryürek, Faruk Nafiz Çamlıbel, Halit Fahri Ozansoy, Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya Ortaç.

DİYALOGLARDA VE KONUŞMALARDA

Karşılıklı konuşmalarda kimin konuştuğunu belirtmek için iki nokta kullanılır.

Örnek:

- Bilge Kağan: Türklerim, işitin!
- Koro: Göğe erer başımız, başınla senin!

ALINTILARDA VE EDEBİ ESERLERDE

Bir cümleden sonra alıntı yapılacaksa veya edebî eserlerde konuşma bölümü aktarılacaksa iki nokta işareti kullanılır.

Örnek:

Minik kız çocuğu merakla sordu: “Bana ne aldın?”

Hancı sayar: Yolcular, kervanlar, atlar, eşekler…

ÖZEL KULLANIM ALANLARI

İki nokta yalnızca açıklama ve konuşmalarda değil, farklı alanlarda da kullanılır:

Ses Bilimi: Uzun okunması gereken ünlüleri göstermek için (ör. ceva:hir, di:nen).

Kütüphanecilik: Yazar adı ile eser adı arasında (ör. Ömer Seyfettin: Yalnız Efe).
Matematik: Bölme işareti yerine (ör. 36:9 = 4).
İnternet: Web adreslerinde (ör. https://www.milliyet.com.tr).

İKİ NOKTA KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEKLER

İki noktadan sonra bağımsız bir cümle gelirse ilk sözcük büyük harfle başlar.
Eğer sadece örnekler sıralanıyorsa ilk sözcük küçük harfle başlar.

Örnek:

Annesi merakla sordu: Bu sınavdan düşük not mu aldın?
Odanın hali şundan ibaretti: eski bir kanepe, iki kırık sandalye, duvarda resimler.