Kadınların ringe çıkması yasak! Japonya için tarihi fırsat!

. Yazar - Kimbilir Editör 20 Kasım 2025 Perşembe

Derleyen: Metin Aktaşoğlu / Milliyet.com.tr - Japonya’nın milli sporu sumo, yüzyıllardır süren ritüelleri ve katı kurallarıyla birçok Japon için yalnızca bir spor değil, neredeyse kutsal bir gelenek. Bu geleneğin en merkezinde ise sumo ringi yani dohyo var. Kutsal bir çember sayılan dohyo’ya yüzyıllardır yalnızca erkekler çıkabiliyor. Fakat 21 Ekim’de Japonya tarihinde ilk kez bir kadın başbakan göreve başladı: Sanae Takaichi. Ve onun gelişi, ülkede yıllardır görmezden gelinen bir soruyu anında manşetlere taşıdı: Sanae Takaichi dohyo’ya çıkabilecek mi?Japon basını burada sumonun iki geleneğinin karşı karşıya geldiğini belirtiyor.

Japon basınına göre, Takaichi'nin başbakanlığı iki güçlü geleneği karşı karşıya getiriyor. Çünkü sumonun en üst düzey organizasyonu olan honbasho ya da Grand Sumo Tournament yılda altı kez, dört farklı şehirde düzenleniyor ve 1958'den beri değişmeyen bir ritüelle sürüyor. Her turnuvada rikishi adı verilen sumo güreşçileri 15 gün boyunca her gün birer maç yapıyor ve en çok galibiyeti alan sporcu turnuvanın galibi oluyor. Şampiyon ise ödülünü, geleneksel olarak, dohyo'nun (sumo güreşi müsabakalarının yapıldığı alan) tam ortasında Japonya başbakanının elinden alıyor.İşte tam da burada düğüm başlıyor: Dohyo'ya kadınların adım atması yasak. Bu da hem Japon toplumunun modernleşme talepleri hem de sumonun köklü ritüelleri açısından büyük bir çatışmayı gündeme taşıyor. Yeni dönemde ödül töreninin nasıl yapılacağı, geleneğin mi yoksa modern protokolün mü ağır basacağı ülke gündeminin en sıcak tartışma başlıklarından biri haline gelmiş durumda.

ÖNCEKİ BAŞBAKANLAR KUPAYI DOHYO'DA VERDİ

The Japan Times konuya ilişkin haberinde ödülün zaman zaman vekaleten başbakan yardımıcısı gibi üst düzey bir yetkili tarafından da verildiğini hatırlattı. Lakin bununla birlikte Ryutaro Hashimoto, Junichiro Koizumi, Yukio Hatoyama, Shinzo Abe ve bir önceki başbakan Shigeru Ishiba'nın görev sürelerinde bizzat ödülü takdim ettiklerinin de altı çizildi.

Donald Trump da 2019'daki Japonya ziyaretinde bir sumo müsabakasını yerinde takip etmiş ve kendisi adına tasarlanan ve Emperor's Cup'a oldukça benzeyen bir kupayı, kazanan rikishi'ye takdim etmişti. Japonya Hükumet Sözcüsü ve Japon Kabinesi Baş Sekreteri Minoru Kihara'ya düzenlenen bir basın toplantısında bu konu soruldu. Honbasho'da (büyük turnuva) başbakanın yer alıp almayacağı sorusuna, Kihara'nın yanıtı şöyle oldu:

Profesyonel sumo ringi dohyo, yazılı olmayan kurallarla yüzyıllardır süregelen inanç ve gelenekler gereği kadınlara ve kızlara kapalı. The Japan Times bahse konu kurallara da değindiği makalesinde direkt bir biçimde “Nyonin kinsei (kadınların dışlanması) olarak bilinen bu uygulama, Şintoizm'deki kegare (kirlilik) anlayışına, özellikle de ölüm, doğum veya adet kanamasından kaynaklanan kanın kutsal olanı kirletebileceği fikrine dayanır” ifadelerini kullandı. Japonya'nın en yaygın kullanılan ve sözlüklerin derlendiği platform olan Kotobank'ta,Nyonin kinsei"Kadınların dini eğitim alanlarına veya kutsal mekanlara girmesini yasaklayan gelenek. Hiei Dağı ve Koya Dağı'nda da uygulanıyordu ancak 1872'de kadınların buralara girişine izin veren bir hükümet kararnamesi sonrası büyük ölçüde kaldırıldı" diye tanımlandı.

Aynı düşüncenin, tamamen erkeklerden oluşan Japonya Sumo Birliği'nin (JSA) duruşunun temelini de oluşturduğu ifade edildi. Derneğin konuya ilişkin yanıtı,“Sumonun geleneksel kültürünü korumaya ve aktarmaya kararlıyız” şeklindeydi.

'TARİHİ BİR FIRSAT'

Japonya'da basın Takaichi'nin kritik bir karar aşamasında kalabileceğini vurguluyor. Dohyo'ya adım atması, gelenekle değişimi uzlaştırma mücadelesi adına önemli bir fırsat olarak değerlendirildi. O adımı atmamak ise sadece profesyonel sumodaki cinsiyet tabusuyla değil, aynı zamanda Japonya'nın yazılı olmayan kurallarına sessizce katlanmak anlamına gelebilir.

Başbakan Takaichi'nin önüne ilk fırsat, 23 Kasım'da Fukuoka'daki Kyushu Büyük Sumo Turnuvası'nın ödül töreninde gelecek. Ancak asıl merakla beklenen turnuva ocak ayında Tokyo'daki Ryogoku Kokugikan'da düzenlenecek yeni yıl turnuvası. Zira Takaichi'nin beş selefi de bu turnuvada büyük kupayı şampiyona bizzat vermişti.

Fakat bu süreçte geçmişteki örnekler de gündeme getirildi. Hyogo Eyaleti'ne bağlı şehirlerden Takarazuka'nın eski belediye başkanı Tomoko Nakagawa'nın, 2018'de bir tanıtım etkinliğinde sumo ringine girişi engellenmişti. Nakagawa, Takaichi'nin sporu ve ülkeyi daha ilerici bir yöne yönlendirip yönlendirmeyeceğini görmek için umutla beklediğini "Kadınlar ve sumo ringi meselesini toplumumuzdaki cinsiyet eşitsizliğine karşı daha geniş mücadelenin bir parçası olarak görüyorum" diyerek ifade etmişti.

Görev süresini 2021'de tamamlayan Nakagawa, o gün kendisi için dohyo'nun hemen dibinde kurulan geçici bir kürsüde konuşmak zorunda kalmıştı. Nakagawa, ülkenin yeni liderinin meseleyle doğrudan yüzleşmek yerine meseleyi devretmeyi tercih edeceğinden şüphelendiğini lakin bu fırsatı kaçırmasının Takaichi için büyük bir hata olacağını vurguladı.

'DOĞRUDAN YÜZLEŞMELİ, KAÇMAMALI'

"Japonya'nın ilk kadın başbakanı olarak, bu sorunla en başından itibaren doğrudan yüzleşmeli, kaçmamalı.Aksi takdirde, kadınlara yönelik ayrımcılıkla mücadeleye gerçekten kararlı olmadığı izlenimi verecek”diyen Nakagawa şu ifadeleri kullandı:

Sumo ve kadınlar arasındaki mesele ile mesafenin farklı örnekleri de mevcut. Tartışma 1970'lerden bu yana birtakım örneklerle zaman zaman gündeme geliyor. 1978'de kendi yaş grubunda yerel şampiyonluğa erişen 10 yaşındaki bir kız sumocunun ulusal finallere katılması JSA tarafından engellenmişti.Aynı JSA, 2018'de ülke genelindeki tanıtım etkinliklerine kız çocuklarının alınmamasını talep etmişti. Eski Japon Kabinesi Baş Sekreteri Mayumi Moriyama ve eski Osaka Valisi Fusae Ota'nın ödül vermek için dohyo'ya çıkmaları engellenmişti. Hatta en büyük turnuvalara katılma hakkı verenozeki seviyesindeki bir güreşçi olan Chiyotaikai'nin topuz kesme törenine annesinin de katılabilmesi için Chiyotaikai dohyo'dan inmek zorunda kalmıştı. JSA her seferinde aynı açıklamayı tekrarladı: "Amacımız sumonun geleneksel kültürünü korumak."

İLK YARDIMA BİLE İZİN VERMEDİLER

Kuralın ciddiyetini gözler önüne seren bir başka örnek daha mevcut. 2018'de dohyo'da gerçekleştirdiği konuşması sırasında fenalaşarak yere yığılan bir belediye başkanına müdahale eden kadın hemşirelere dohyo'dan inmeleri söylendi. Bu olay ülke genelinde tartışmalara yol açarken CNN, BBC ve Reuters gibi kaynaklar olayı manşetlerine taşıdı. JSA başkanı olaydan ötürü özür dilemek zorunda kaldı.

Nakagawa o dönem verilen sözleri hatırlatırken “Sumonun, kamu yararına çalışan bir vakıf tarafından yönetilmesi gerekirken, dernek tamamen sorumsuz davranıyor. 2018'de bir komite oluşturup insanların fikirlerini dinleyip konuyu derinlemesine düşüneceklerine söz vermiştiler, ancak bu söz hiçbir zaman tutulmadı” dedi ve “Japonya'nın ilk kadın başbakanı artık göreve geldi, sumo derneğinin halkın karşısına çıkıp nelerin değişmesi gerektiğini ciddi olarak düşünmesi gerekiyor. Bu anı kaçırırsak, hiçbir şey asla değişmeyecek” diye konuştu.