Irak’ta sonuçlar ne anlama geliyor?
Bilgay Duman / bilgay.duman@gmail.com - Irak, 2021’deki seçimler sonrası başbakanlığa gelen Muhammed Şiya es-Sudani ile bir nebze rahatlasa da, ülkedeki temel kırılganlıkların son erdiği söylemek, hiç de gerçekçi değildi. Buna rağmen, 11 Kasım seçimlerine katılımdaki artış, ülkede siyasetin tıkandığı yönündeki yaygın algıyı kısmen kırmış oldu. Irak seçmeni, bu seçimde hem tepki gösterdi hem de bir çıkış arayışının işaretlerini verdi.
Katılımda artış, özellikle Sünni vilayetler ve IKBY bölgesinde gerçekleşti. Anbar, Ninova ve Salahaddin’deki ilgi, Sünni seçmenin yaşadığı dışlanmışlık hissinin kırılmaya ve siyasete katılımın güçlenmeye başladığını düşündürüyor. Erbil ve Duhok’taki yüzde 70’e yaklaşan katılım da, Kürt seçmenin Bağdat’a yönelik beklentisinin tamamen bitmediğini gösteriyor. 73 sandalye ile bir önceki seçimlerin kazananı ve Şii siyasetinin güçlü temsilcisi Mukteda es-Sadr’ın boykot çağrılarına rağmen, seçime katılımın artması da not edilmeli. Zira onun güçlü olduğu bölgelerde bile yüzde katılım 40’ın altına düşmedi.
Aktörlerin konumu
Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani’nin İmar ve Kalkınma Koalisyonu ipi önde göğüsledi. Sudani’nin göreve geldiğinden bu yana sergilediği temkinli ve dengeli siyaset, kamu hizmetlerine yönelik adımları ve gerilimi düşüren yaklaşımı, toplumun takdirini kazanmıştı. Başbakanlığıöncesi parlamentoda sadece 2 milletvekili varken 46 sandalye elde etmesi, Sudani’nin tabanda karşılık bulduğunun somut işareti.
Sudani’nin elde ettiği oy ve kazandığı sandalye sayısı, özellikle Şii tabanda yeni arayış işaretlerinden biri olarak yf okunabilir. Ancak bu, eski güçlerin sahneden çekildiği anlamına gelmiyor. Bu seçimlere oldukça dağınık giren İran’a yakın Kanun Devleti Koalisyonu, Sadıkun İttifakı, Bedir Örgütü gibi siyasi oluşumların, etkilerini sürdürmesi dikkat çekici. Sünni bölgelerdeki yüksek katılım ise, zaferden çok “yeniden dâhil olma isteğinin” göstergesi. Fakat Sünni siyasi yapının hâlâ parçalı olduğu görülüyor.
Türkmenler ve Kürtler
Kürtler açısından da tablo karışık. Bölgesel parlamento seçimlerinin ardından 1 yıldan fazla sürede yerel hükümeti kurmayı başaramayan Kürtler, Bağdat seçimlerine de çok parçalı girmişti. KDP–KYB çekişmesinin sürmesi, IKBY iç siyasetinin Bağdat’taki denklemleri doğrudan etkileyebileceğini gösteriyor.
Ancak seçimlerin Kürtler açısından gösterdiği en net tablo, KDP’nin Kürt siyasetindeki gücü oldu. KDP, aldığı 1 milyon 100 binden fazla oyla diğer tüm Kürt partilerin toplamını geçti ve Kürt siyasetindeki etkisini ortaya koydu. Türkmenler ise yine beklentilerin uzağında kaldı. Kerkük ve Diyala’da Türkmenler kendi listeleri ile seçimlere girerken, diğer vilayetlerde büyük oluşumlarla seçimlere katıldı. Seçim sonuçlarına göre Türkmenler parlamentoda 4 sandalye ile temsil edilecek.
İç ve dış denklem
Irak seçimlerini sadece iç dengelerle açıklamak mümkün değil. Özellikle ABD – İran rekabetini de dikkate almak gerekiyor. İran’ın Şii gruplar üzerinden kurduğu etki, toplumda giderek daha fazla tartışılsa da, siyasi yapı açısından hâlâ belirleyici. İran’a yakın grupların gücünü sandıkta da göstermesi, Tahran’ın Irak’taki nüfuzunu koruduğunu gösteriyor.
Sonuçlar, İran etkisini sınırlama arayışında olan Washington’ın beklentilerini de tam anlamıyla karşılamamış görünüyor. Sudani’nin ABD-İran dengesini gözeten yaklaşımı, her iki tarafı da karşısına almadan ilerleyen bir çizgide.
Türkiye ise seçim sonuçlarını özellikle güvenlik, enerji hatları ve IKBY-Bağdat ilişkileri açısından yakından izleyen aktör konumunda. Türkiye açısından belirgin bir tercih ya da hiçbir ülkeyle rekabet söz konusu değil. Ankara, üçüncü taraflardan bağımsız, doğrudan bir ilişki geliştirmeye devam etmek istiyor.
Önümüzdeki süreç
2005 sonrası hükümetlerin ortalama kuruluş süresi yaklaşık 200 gün. 2021’de, bu süre 400 güne yaklaşmıştı. Bu yüzden yine hızlı bir hükümet kurulması zor görünüyor.
Anayasa gereği hükümet kurulmadan önce cumhurbaşkanı seçilecek. Siyasi bir teamül olarak, cumhurbaşkanı için KDP ile KYB’nin uzlaşması gerekiyor. Çünkü cumhurbaşkanı Kürtlerden seçiliyor. Şii grupların başbakan adayı üzerinde anlaşması, parçalanmış Sünni siyasi aktörlerin de tatmini önemli. Sudani’nin “Koalisyonumuz herkese açık” mesajı, kapsayıcı bir tablo vaat etse de, Irak’ın köklü mezhepsel ve siyasal fay hatlarının kısa sürede yumuşaması kolay görünmüyor.
Sende Yorum yap