Asgari ücret sadece bir rakam değil
Türkiye’nin en geniş sosyal politika tartışmalarından biri yeniden kapıda. Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 12 Aralık’ta toplanarak 2026 yılı için milyonlarca çalışanı doğrudan, ekonomiyi ise dolaylı olarak etkileyecek kararı masaya yatıracak. Her yıl olduğu gibi bu yıl da tartışmaların ana ekseni asgari ücretin ne kadar olacağı. Ancak bununla birlikte, bu yılın gündeminde işçileri temsilen Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (TÜRK-İŞ) Komisyon’a katılıp katılmayacağı konusu da var. TÜRK-İŞ, Komisyon yapısının yasal düzenleme ile değiştirilmesini istiyor.
Bu noktada şu hususu gündeme getirmekte fayda var; Türkiye’de asgari ücreti belirleyen komisyonun sahip olduğu “üçlü yapı” sosyal diyalog zemininde yer alan, sosyal diyaloğu ön plana çıkaran bir yapı. Aslında gelişmiş ülkelerin çoğunda, özellikle küresel hasıladan en yüksek payı alan ülkelerde, örneğin ABD, Çin, Japonya, Hollanda gibi, asgari ücreti doğrudan devlet belirlemekte. Yine gelişmiş ülkelerin bir bölümünde asgari ücret belirlenirken, sosyal taraflara sadece danışılmakta. Bir kısmında ise toplu sözleşmelerle asgari ücreti belirleme süreci tamamlanmakta. Dolayısıyla ülkemiz, karar alma sürecine demokratik katılımın kurumsallaştığı ender ülkelerden biri konumunda.
Asgari ücret, teknik bir hesaplamadan veya kısa vadeli bir gelir artışı beklentisinden çok daha fazlası. Asgari ücret, bir ülkenin çalışma hayatına, üretim yapısına, gelir dağılımına ve sosyal adalet vizyonuna dair en güçlü aynalardan biri. Bugünkü yazımda, kamuoyunun gündemindeki tartışmalardan çok asgari ücretin sosyal politika açısından üstlendiği fonksiyona odaklanmak istiyorum.
Sosyal enstrüman
Türkiye’de asgari ücret uzun yıllardır yalnızca düşük gelirli çalışanların değil, neredeyse tüm işgücü piyasasının ücret skalasının belirleyicisi hâline gelmiş durumda. Bunun önemli bir nedeni, özellikle gençler, kadınlar, deneyimi az çalışanlar ve belirli sektörlerde çalışan büyük bir kitlenin ücretinin fiilen asgari ücret düzeyine yerleşmiş olmasıdır. Bu durum, asgari ücretin toplumsal algısını da dönüştürüyor. Asgari ücret artık “asgari geçim standardı” ile özdeşleşiyor; çalışanların büyük bölümü için bir alt sınırdan çok, ortalama ücret seviyesine yakın bir gerçeklik hâline geliyor. Oysa, asgari ücretin belirlenmesindeki asıl amaçlardan biri, çalışanların zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden karşılayacak en düşük gelir düzeyini garanti etmektir.
Asgari ücret, ekonomik bir tartışma argümanı olduğu kadar güçlü bir sosyal politika aracıdır. Gelir eşitsizliğini azaltır, düşük gelirli çalışanları yoksulluğa karşı korur, ücret pazarlığında işçi lehine güç dengesi oluşturur ve tüketim talebi üzerinden ekonomiyi destekler.
Ücret dağılımında alt dilimlerde yoğunlaşan çalışan kesimin korunması, yalnızca bireysel refahı değil, toplumsal istikrarı da güçlendirir. Asgari ücretin artırılması düşük gelirli kesimde harcanabilir geliri doğrudan yükselttiği için, iç talep açısından da önemli bir etki yaratır. Bu yönüyle asgari ücret, sadece bir işgücü maliyeti değil; aynı zamanda bir ekonomik büyüme aracıdır.
Asgari ücretli oranı
Bir ülkede asgari ücretin satın alma gücü elbette önemlidir. Ancak çok daha kritik olan unsur, o ülkede kaç kişinin asgari ücret düzeyinden gelir elde ettiğidir. Çünkü asgari ücret, aslında ücretliler için bir “taban” ücrettir, yani işverenin ödeyebileceği en düşük yasal sınırdır. Eğer çalışan nüfusun büyük bir kısmı bu tabanda toplanıyorsa, bu durum ülkenin ekonomik yapısına, katma değer üretim düzeyine, teknoloji kapasitesine ve verimlilik sorunlarına işaret eder. Ancak şu hususu da ifade etmekte fayda var; ülkemizde asgari ücretli sayısı içerisinde kayıt içinde kayıt dışı olanlar yani aslında asgari ücretin üzerinde ücret almakla beraber SGK’ya asgari ücret seviyesinden bildirilenler de bulunmakta. Kayıtdışılık asgari ücretli sayısını bu yüzden oldukça şişirmekte.
Gerçek refah artışı, asgari ücretteki artışlarla değil, çalışanların toplam gelirden aldığı payın yükselmesi ve katma değeri yüksek üretimin artmasıyla mümkün olur.
DEVAM EDECEĞİZ...
Sende Yorum yap