Yaşlanmaya karşı zombi hücrelerle mücadele

. Yazar - Kimbilir Editör 1 Eylül 2025 Pazartesi

Geçen haftaki yazımda zombi hücreler ve zararlarından bahsetmiştim. Gelin bunlardan kurtulmanın yolları neler bir göz atalım.

1. Senolitik ilaçlar

Bu ilaçlar, sadece yaşlanmış hücreleri hedef alıp öldürmeyi amaçlıyor. Böylece sağlıklı hücreler zarar görmeden, sorunlu hücreler temizleniyor. Fareler üzerinde yapılan deneylerde bu ilaçların ömrü uzattığı ve yaşlılıkla ilişkili hastalıkları azalttığı görüldü. İnsanlar üzerindeki klinik çalışmalar ise halen devam ediyor.

2. Bağışıklık sistemi aktivasyonu

Aslında bağışıklık sistemimiz normalde bu “yaşlı hücreleri” temizlemekle görevli. Ama yaş ilerledikçe bu sistem de yoruluyor. Bilim insanları, bağışıklığı tekrar bu hücreleri tanıyıp yok edebilecek hale getirmek için aşılar ve immünoterapiler üzerinde çalışıyor.

3. Sağlıklı yaşamın rolü

Her zaman olduğu gibi işin püf noktası sadece ilaçlarda değil. Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve kaliteli uyku; zombi hücrelerin sayısını azaltabiliyor ya da en azından oluşumlarını yavaşlatıyor. Özellikle antioksidanlardan zengin beslenmek, hücre yaşlanmasına karşı bir kalkan gibi işlev görebiliyor.

4. Genetik ve hücresel tedaviler

Gelecekte, gen düzenleme teknikleriyle hücrelerin yaşlanma sürecini yavaşlatmak ya da tersine çevirmek mümkün olabilecek.

Bugün için zombi hücreleri tamamen ortadan kaldıran kesin bir tedavi elimizde yok. Ama araştırmalar hızla ilerliyor.

Dasatinib Lösemi tedavisinde kullanılan bir kanser ilacı. Senolitik özellik gösterdiği ve özellikle yaşlanmış yağ dokusu hücrelerini temizlediği bulunmuş.

Quercetin Soğan, elma, üzüm gibi besinlerde doğal olarak bulunan bir flavonoid.

Navitoclax (ABT-263) Kanser araştırmalarında kullanılan bir ilaç. Bazı zombi hücreleri hedef alıp yok edebiliyor, ama yan etkileri nedeniyle hâlâ deneysel aşamada.

Fisetin Çilek, elma ve salatalık gibi besinlerde bulunan doğal bir bileşik. Hayvan çalışmalarında ömrü uzattığı ve iltihabi süreçleri azalttığı gösterilmiş.

FOXO4-DRI peptidi Hücre içindeki yaşlanma sinyallerini bozarak, zombi hücrelerin “intihar etmesini” sağlayan deneysel bir molekül.

Metformin Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Araştırmalar, yaşlanmaya bağlı bazı hastalıkların riskini azalttığını (örneğin kalp-damar hastalıkları, kanser) ve ömrü uzatma potansiyeli olduğunu gösteriyor. Senolitik değil fakat “senomorfik” etki gösterir; yani bu hücrelerin salgıladığı zararlı maddeleri (SASP: senescence-associated secretory phenotype) baskılar. Böylece hücre çevresindeki iltihabi ortamı hafifletir.

Rapamisin (Sirolimus) Bağışıklık sistemini baskılayıcı bir ilaçtır; organ nakli sonrası sık kullanılır. Hücrelerdeki mTOR adlı yaşlanma yolunu inhibe eder. Farelerde ömrü uzattığı gösterilen ilk ilaçlardan biridir. Ayrıca yaşlı hayvanlarda bağışıklık sistemini gençleştirdiği, hafızayı koruduğu ve bazı yaşa bağlı hastalıkları geciktirdiği bulunmuştur. Senolitik değil fakat senomorfik. Hücrelerin yaşlanmasını yavaşlatır ve yaşlanmış hücrelerin çevreye verdiği zararı azaltır.