Dikkat! Tavşan kanı değil gıda boyası

. Yazar - Kimbilir Editör 22 Aralık 2025 Pazartesi

EREN KOCA - Tarım ve Orman Bakanlığı’nın gıda sahtekârlarını ifşa ettiği liste bazı firmaların çaya gıda boyası kattığını oraya koydu. “Tavşan kanı” diye satılan bazı çayların boyalı çıkması akıllara, “Hileli çayı nasıl anlarız?” sorusunu getirdi.

Bakanlığın Taklit veya Tağşiş Yapılan Gıdalar Listesi’nde, 2025’te 9 firmanın çayında gıda boyası tespit edildiği açıklandı.

Gıda Mühendisleri Odası Genel Başkanı Yaşar Üzümcü, çayda gıda boyası kullanımının kesinlikle yasak olduğunu vurgularken “Çayın doğal rengini değiştirmek için renklendirici kullanılmasına izin veren bir düzenleme yok” dedi. Üzümcü, Milliyet’e yaptığı açıklamada gıda boyalı çay için şu uyarılarda bulundu:

“Alerjik reaksiyon, ciltte kızarıklık, kaşıntı, sindirim ve solunum sorunları gibi belirtiler görülebilir. Uzun süreli maruziyetin kanser, karaciğer veya böbrek hasarı gibi ciddi sağlık sonuçlarıyla ilişkilendirilebileceğine dair uyarılar otoriteler tarafından yapılmıştı.”

Nasıl anlarız?

Üzümcü’nün verdiği bilgilere göre, çayın gerçek mi hileli mi olduğunun kesin olarak anlaşılması için laboratuvar analizi gerekli. Ancak kesin sonuç vermemekle birlikte duyusal değerlendirme de mümkün. Buna göre:

■ Kaliteli çay zamanla yavaşça renk verir. Boyalı çay hızlı renk değiştirir.

■ Gözle bakıldığında olağandışı parlaklık, yapay renk tonu şüphe oluşturabilir. Yapay katkılı çaylarda tat ve koku farklı olabilir.

İthal çaylarda tespit edildi

2025 yılında yayımlanan bir çalışmada, Türkiye’deithal Ceylon siyah çayı örneklerinin bir bölümünde Allura Red (E129) ve Carmoisine (E122) boyalarının HPLC yöntemiyle saptanmış olmasının riski somut olarak gösterdiğini söyleyen Nurten Sırma, “Bu bulgunun Türkiye’de üretilen Türk çayını değil, Türkiye’de satılan ithal ürünleri kapsadığı vurgulanmalıdır. Gerçek siyah çayda renk, demleme sırasında kademeli olarak gelişir. Buna karşılık boya katılmış bazı örneklersoğuk suda bile çok kısa sürede anormal derecede parlak pembe veya kırmızı tonlara dönebilir” dedi.

‘Merdivenaltı’nda renge müdahale...

Gıda Mühendisi Nurten Sırma, aslen temiz olan çay bitkisinin “çay çöpü” denilen atıklarının merdivenaltı yerlerde renklendirilerek piyasaya sürüldüğünü belirtti. Kusurları gizlemek için kullanılan sentetik azo boyaların yanı sıra ağır metal ve kömür katranı içeren yasa dışı pigmentlerin de kullanılabildiğini söyleyen Sırma, yüksek toksisite riski taşıyan bu maddelerin halk sağlığını doğrudan tehdit ettiği konusunda uyarıda bulundu.

‘1 kg. boyalı çay300 bardağı aşar’

Bir çay firması yetkilisi Milliyet’e şunları söyledi: “Çay firmaları olarak bizim sahada kontrol mekanizmamız yok. Bu kontrolü sağlayacak olan İl ve İlçe Tarım Müdürlükleri. Boyalı çay gözle, koklayarak anlaşılmaz. Laboratuvarda anlaşılabilir. 1 kilo çaydan ortalama 300 bardak çay çıkıyor. Boyalı çaydan ise 300’ün üzerinde bardak çay elde edilebiliyor. Sebebi ise daha fazla dem vermesi.”