Jet kazası ve düşündürdükleri...

. Yazar - Kimbilir Editör 25 Aralık 2025 Perşembe

Resmi ziyaret için Türkiye’ye gelen Libya Genelkurmay Başkanı ve beraberindeki askeri heyeti taşıyan uçak salı gecesi Ankara’da düştü. Bir gün önce Türk askerinin Libya’daki görev süresi iki yıl uzatılmışken, Doğu Akdeniz’de İsrail-Yunanistan-Güney Kıbrıs Rum Yönetimi Türkiye’yi by-pass edecek bir rota için anlaşmışken bu kaza akıllara şu soruyu getirdi: Suikast mı?

Kaza ihtimali yüksek

Gelen ilk resmî açıklamalardan bu kazananın elektronik bir arızadan kaynaklandığı anlaşılıyor. “Uçağın bakımları eksik miydi, nasıl bir sorun bu sona yol açtı?” diğer sorular… Belki gerçekten teknik bir açıklaması var ve yaşadığımız şüpheciliği boşa çıkaracak ancak şirketle ilgili enteresan bilgileri de buraya not düşmüş olalım.

Doğu-Batı mücadelesi

Öncelikle Libya’nın siyasi denklemini kısaca özetlemek gerekiyor. Malum 2011’de Libya’da Kaddafi yönetimi devrilmiş, ülke fiilen Doğu ve Batı olarak ikiye bölünmüştü. Batı’da Trablus, Doğu’da ise Bingazi merkezli bir yapı var. Aradan geçen 14 yıla rağmen -son dönemde uzlaşı için diyalog artmış olsa da- birlik sağlanabilmiş değil. Askeri unsurların sahada zaman zaman karşı karşıya gelindiği de biliniyor. Batı’daki güçlerin başındaki isim olan Libya Genelkurmay Başkanı El Haddad’ı taşıyan uçağı işleten Harmony isimli şirketin Birleşmiş Milletler (BM) raporlarına girdiği biliniyor. Doğu Libya’ya sıklıkla yapılan uçuşların dikkat çektiği, takip edildiği biliniyor. Şirketin iddiaları reddettiği de…

BM raporlarına giren şirket

BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 1973 (2011 yılında) sayılı kararının ardından kurulan ‘Libya Uzmanlar Paneli’ her yıl rapor hazırlıyor. Amaç Libya’ya yönelik yaptırımların uygulanışını izlemek, ihlalleri belgelemek. Bu yılki raporları henüz çıkmadı ama geçtiğimiz yıl hazırladıkları belgede ‘Harmony’ şirketinin ismi 11 kez geçiyor.
BM heyetinin özeti şu: ‘‘Askeri ve güvenlik eğitiminde uzmanlaşmış İrlandalı özel bir şirket olan Irish Training Solutions’ın (ITS) 2023 yılında Libya’daki Hafter (Doğu cephesi) bağlantılı güçlere askeri eğitim ve askeri ekipman sağladı. Maltalı bir charter uçuş hizmeti sağlayıcısı olan Harmony Jets’in, ITS eğitmenlerinin Libya’ya girişine ulaşım hizmeti sağladığını tespit etti.’’

Dikkat çeken uçuşlar

Rapora göre, Harmony Jets filosuna ait beş uçak Ağustos 2023 ile Eylül 2024 tarihleri arasında çoğunlukla Avrupa şehirlerinden olmak üzere, Libya’nın Bingazi kentine 47 ‘charter’ uçuşu yaptı.
BM Listesi’nde Türkiye’den yapılan iki uçuş da var: Biri 15 Nisan 2024’te Antalya’dan, diğeri 14 Temmuz 2024’te İstanbul’dan… Raporda kalkış noktası belli olmayan ama Bingazi’ye inen 30 Mayıs 2024 ve 28 Ocak 2024 tarihli iki uçuş da listeleniyor.

BM: Karar ihlal ediliyor

BM ekibi şirkete sorular da yöneltti. Harmony, Libya’ya uçuşlar yaptığını doğruladı, ama ‘‘ITS personeline hiçbir uçuşun satılmadığını’’ ifade etti. ‘‘Yolcuların kendilerini ITS personeli olarak tanıtmadıklarını, Libya’ya silah ve ya tehlikeli madde taşımadıklarını’’ söyledi. Ancak bu izahatlar BM Heyeti’nce yeterince şeffaf bulunmadı. ‘‘Şirketin BMGK kararının, heyet ile iş birliği yapma zorunluluğu getiren maddelerine uymadığına’’ karar verdi.

Şirket iddiaları reddediyor

Şirket kamuoyuna dönük yaptıkları açıklamalarda gizlilik yasalarını gerekçe gösteriyor. ‘‘Yolcu listeleri ve ekipman hakkında bilgi veremeyeceğini’’ ifade ediyor. ‘‘Yolcuların mesleki faaliyetleri resmî olarak beyan edilmediği sürece doğrulama bizim işimiz değildir.’’ diyor. ‘‘Askeri ve yaptırım uygulanan ekipman taşınması yönünde talep gelmediğini’’ söylüyor. Uçuşların ağırlıklı olarak yüksek güvenlikli havalimanlarından geçilerek yapıldığını da hatırlatıyor.
Ankara’daki kaza sonrası şirketten gelen ilk resmî açıklamada “Yetkililerle yakın işbirliği içinde çalışıyoruz. Bilgiler doğrulandığında paylaşacağız.” denildi. Dediğimiz gibi belki şüpheciliğimizi bitirecek şekilde bu dosya kapanacak. Ama bir süre bu şirketi izlemek gerekecek. Bu arada BM heyetinin 2025 yılı için hazırlayacağı rapor da geçmiş yıllara göre daha dikkatle takip edilecek.