Neden bazı oyunları beyin fonksiyonlarını geliştirirken, diğerleri geliştirmiyor?

. Yazar - Kimbilir Editör 26 Aralık 2025 Cuma

Northeastern Üniversitesi’nden psikoloji profesörü ve Brain Game Center’ın direktörü Aaron Seitz yaptığı açıklamada, video oyunlarının oyunculara karmaşık becerileri simüle edilmiş ortamlarda tekrar tekrar deneme fırsatı sunduğunu söyledi. Seitz’e göre klasik “beyin egzersizi” uygulamalarının aksine, ana akım video oyunları basit değil. Tam tersine, çok katmanlı ve sürekli uyum gerektiren yapılar sunuyor.

Bu görüşü destekleyen isimler arasında Wisconsin–Madison Üniversitesi’nden psikolog C. Shawn Green ile Trinity College Dublin’den Carlos Coronel de yer alıyor. Araştırmacılar, özellikle gerçek zamanlı strateji ve hızlı tempolu aksiyon oyunlarının bilişsel faydalarının daha belirgin olduğunu vurguluyor. Oyunun temposu, karar yoğunluğu ve görsel karmaşıklığı, beynin ne kadar “antrenman” yaptığı üzerinde doğrudan etkili.

2024 yılında NeuroImage dergisinde yayımlanan dikkat çekici bir çalışmada, Coronel ve ekibi 30'dan fazla deneyimli StarCraft II oyuncusunun beyin taramalarını, hiç oynamamış 30 kişiyle karşılaştırdı. Sürekli kaynak yönetimi, çoklu görev ve zaman baskısı içeren bu strateji oyununun, oyuncuların beyinlerinde görsel dikkat ve yürütücü işlevlerle ilişkili bölgeler arasında daha güçlü bağlantılar oluşturduğu tespit edildi. Araştırmacılar, bu beyinlerin bilgiyi daha “verimli” işlediğini belirtti.

Üstelik bu etkiler yalnızca uzun yıllar oyun oynayanlarla sınırlı değil. Araştırmada, daha önce hiç StarCraft II oynamamış katılımcıların birkaç hafta içinde toplam yaklaşık 30 saat oyun oynaması bile ölçülebilir değişimlere yol açtı. Bu grubun beyin yaşlanma hızının, daha kurallı ve yavaş tempolu bir kart oyunu olan Hearthstone oynayanlara kıyasla daha yavaşladığı gözlemlendi. Coronel’e göre fayda, uzmanlığa ulaşmadan önce bile kendini göstermeye başlıyor.

Communications Biology’de yayımlanan bir deneyde, oyun oynamayan 52 yetişkin üç ay boyunca ya hızlı tempolu bir aksiyon oyunu ya da daha yavaş bir simülasyon oyunu oynadı. Aksiyon oyunu oynayan katılımcılar, oyunla doğrudan ilişkili olmayan görsel algı ve çalışma belleği testlerinde belirgin biçimde daha hızlı gelişim gösterdi.

Doğru oyunu seçmek önemli

Green’e göre bunun nedeni, beynin doğru zamanda doğru bilgiyi seçmeyi öğrenmesi. “Neye dikkat edeceğinizi, neyi bastıracağınızı ve her denemede daha fazla bilgi çekmeyi öğreniyorsunuz. Bu da öğrenme hızını artırıyor,” diyor.

Bununla birlikte araştırmacılar temkinli. Seitz, kullanılan bilişsel testlerin genellikle hızlı görsel tepkilere dayandığını ve bu sonuçların gerçek hayattaki daha yavaş, karmaşık karar süreçlerine birebir uyarlanamayabileceğini hatırlatıyor. Hangi oyunların, kimler için, hangi bilişsel hedeflerde en etkili olduğu konusunda hâlâ yeterli veri yok.

Uzmanların ortak noktada buluştuğu konu ise denge. Saatlerce aralıksız oyun oynamanın beyin sağlığı için mucizevi bir çözüm olmadığı açık. Coronel, oyun oynamanın fiziksel aktivite, sosyal etkileşim ve uyku gibi unsurlarla dengelenmesi gerektiğini vurguluyor. Sonuç olarak bilim insanları, tek bir alışkanlığın beyni genç tutmaya yetmeyeceği konusunda hemfikir. Sağlıklı bir beyin için oyunlar, egzersiz, yaratıcı uğraşlar, dinlenme ve sosyal bağların birlikte var olması gerekiyor.